توضیحات کارشناس:
ساختن مسجد از مستحبات مؤکد است و اجر زیاد و ثواب عظیمى دارد و در حدیث آمده که پیغمبر (صلّى اللّه علیه و آله) فرمود: «هر کس که در دنیا مسجدى بسازد، خداوند متعال در برابر هر وجب آن - یا فرمود: در برابر هر ذراع آن- به اندازه‌ای که چهل هزار سال پیموده مى‌شود، شهر از طلا و نقره و درّ و یاقوت و زمرّد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا مى‌فرماید. (رجوع شود به تحریر الوسیلة؛ ج1، ص:138؛ کتاب الصلاة، المقدمة الرابعة فی المکان، مسأله 18).
از آن‌جا که تحقق وقف برای جهات عمومی، موجب زوال و از بین رفتن مالکیت واقف می‌گردد؛ لذا مسجد به محض مسجد شدن از ملک شخص و اشخاص حقیقی و حقوقی خارج گشته و دیگر ملک احدی نیست. (رجوع شود به تحریر الوسیلة؛ ج2، ص:68؛ کتاب الوقف، مسأله 67).
در احکام وقف آمده است، واقف به هنگام وقف و در ضمن عقد آن، حق تعیین متولی برای موقوفه را دارد، اما بعد از تمام شدن وقف و تحقق آن، واقف نیز همانند بقیه، نسبت به موقوفه بیگانه بوده و حق تعیین متولی بر آن را ندارد. (تحریر الوسیلة؛ ج2، 73؛ کتاب الوقف، مسأله 78 و 79).
باید توجه داشت که حق واقف در تعیین متولی شامل موقوفات و متعلقات مسجد می‌شود، نه خود مسجد. به عبارت دیگر مطابق استفتائاتی که در ذیل می‌آید، فتوای امام خمینی (س) این است که مسجد تولیت‌بردار نیست؛ و واقف مسجد نمی تواند برای آن متولی تعیین کند حتی به هنگام وقف و در ضمن انشاء عقد آن.
و بر فرض این‌که واقف مسجدی برای آن متولی قرار داده باشد، عمل او صحیح نبوده و شخص منصوب نیز حق اعمال تولیت ندارد. پس مومنین باید نسبت به حفظ حرمت و قداست خانه خدا احساس مسؤولیت نموده و اجر خویش ضایع ننمایند.
«س 146- واقف مسجد خود را متولّى، و عزل و نصب امام مسجد را در حیطۀ تولیت خود قرار داده است، آیا صحیح است یا خیر؟
ج- جعل تولیت براى مسجد صحیح نیست و عزل و نصب او اثر ندارد.
س 147- شخصى مقدارى زمین را براى مسجد وقف کرده ولى متولّى معین نکرده؛ اهالى، امام جماعتى را دعوت مى‌کنند و به سعى ایشان مسجد آباد و تکمیل مى‌گردد. آیا رضایت صاحب زمین در صحّت نماز امام و اهالى شرط است یا نه؟
ج- مسجد متولّى ندارد و رضایت کسى در عبادت در آن معتبر نیست ولى تصرّفاتى که منافى با احترام مسجد یا مزاحم نمازگزاران باشد جایز نیست.»
(کتاب استفتاءات امام خمینى؛ ج2، ص: 396).
1392/9/27